Rehabilitacja onkologiczna

Rehabilitacja onkologiczna:

•    Cele:
-edukacji pacjenta
-profilaktyka zaburzeń krążeniowo-oddechowych
-profilaktyka lub zmniejszenie obrzęku limfatycznego
-profilaktyka lub zmniejszenie ograniczeń zakresu ruchu w stawach obręczy barkowej i kończyny górnej po stronie operowanej
-pielęgnacja, mobilizacja blizny 
-zapobieganie powstawania lub mobilizacja zrostów mięśniowo-powięziowych 
-zapobieganie, korekcja wad postawy

Nadrzędnym celem rehabilitacji jest przygotowanie pacjenta do wykonywania czynności podstawowych oraz powrót do aktywności.

•    Kompleksowa fizjoterapia onkologiczna powinna  zawierać:

• Terapię obrzęków:

-manualny drenaż limfatyczny (mdl)
-kinezyterapię (ćwiczenia)
-kompresoterapię za pomocą bandażowania lub gotowych wyrobów uciskowych 
-edukacja pacjenta

Wspomagająco można zastosować także:
-elewację kończyny
-taping limfatyczny
-masaż wibracyjny

• Mobilizację blizny
• Terapię mięśniowo-powięziowa

Manualny drenaż limfatyczny:

•    To forma delikatnego, powierzchownego masażu za pomocą technik przepychających (stojące koła, chwyt czerpiący, chwyt obrotowy i pompowanie) oraz chwytów obrzękowych, jeżeli obrzęk jest zwłókniały i twardy. 
•    MDL jest pierwszą forma rehabilitacji i można go stosować nawet w fazie ostrej. 
•    Powinien być wykonywany przez wykwalifikowanego fizjoterapeutę/masażystę  przed ewentualnym bandażowaniem i kinezyterapią

•    Krótka charakterystyka:
-Jedną z podstawowych zasad jest drenowanie zgodnie z kierunkiem odpływu chłonki oraz od obwodu do regionalnych węzłów chłonnych. 
-Siła drenażu nie może powodować dyskomfortu, bólu ani zaczerwienienia skóry, ale być na tyle silna by wywołała efekt lecznicy.
-Tempo wykonywania drenażu powinno być bardzo wolne- gdyż taki jest prąd przepływu chłonki. Każdy ruch powinien być powtarzany od 3 do 5 razy. 
-Do zadań MDL należy: stymulacja motoryki naczyń limfatycznych, stymulacja resorpcji kapilarnej, przesuwanie płynów (po resekcji węzłów chłonnych głównie drogą śródmiąższowo), mobilizacja płynu obrzękowego (przywracanie mu płynnego charakteru), stwarzanie warunków do limfangiogenezy.

Kinezyterapia, aktywność fizyczna:

Do niedawna aktywność ruchowa w chorobie nowotworowej budziła liczne kontrowersje i była przeciwwskazana. Obecnie jest ona zalecana w każdej fazie choroby i etapie leczenia. Może ona przybrać różnorodna formę, ale należy pamiętać o kilku złotych zasadach:
-powinno się ćwiczyć regularnie, 3-5 razy w tygodniu
-zawsze dostosowując formę aktywności fizycznej do swojej ogólnej kondycji, wieku i wykonywanej pracy.
- są to ćwiczenia o niewielkiej intensywności, niedoprowadzające do przegrzania tkanek oraz bólu (mała liczba powtórzeń, częste zmiany ćwiczeń) 
-trening powinien być przeplatany ćwiczeniami rozluźniającymi i rozciągającymi (głównie: mięśnie klatki piersiowej, grzbietu, kończyn górnych) oraz ćwiczeniami oddechowym
-zaleca się aktywność fizyczna w kompresji

Bandażowanie:

Kompresja bandażami polega na wielowarstwowym zabandażowaniu kończyny górnej, ewentualnie wraz z obręczą barkową. Używa się głównie bandaży o niskiej rozciągliwości, gdyż generują niskie ciśnienie spoczynkowe oraz ciśnienie aktywne, co jest dobrze tolerowane przez pacjentów (w przeciwieństwie do bandaży dużego naciągu, które generują wysokie ciśnienie spoczynkowe). 
 Ilość bandaży i gęstość zwojów dobierana jest indywidualnie do pacjenta- w zależności od wielkości i twardości obrzęku oraz odczuć pacjenta. Kompresja powinna być o stopniowo malejącym proksymalnie ciśnieniu. 

Etapy bandażowania:

Bandażowanie powinno być stosowane po manualnym drenażu limfatycznym. Zaleca się zostanie w nich od kilku do kilkunastu godzin. W takim kompresyjnym „zabezpieczeniu” pacjent powinien udać się na kinezyterapię.

Efekty kompleksowej terapii przeciwobrzękowej:
Pacjentka przed zabiegami:      Po 3 tygodniach terapii:
                     

Kinesiotaping:

Używa się do tego taśmy o właściwościach podobnych do ludzkiej skóry (pod względem grubości, rozciągliwości i ciężaru właściwego). Taśma jest wodoodporna, wykonana z materiału 100% bawełny. Aplikacja kinesiotapingu delikatnie unosi skórę, zwiększając tym samym powierzchnię pomiędzy skórą właściwą a powięzią. Przyczynia się to do usprawnienia mikrokrążenia chłonki, redukując tym samym zastoje oraz obrzęki limfatyczne. Zaleca się trzymanie aplikacji od 1-4 dni przez 24 godziny na dobę. 

Mobilizacja blizny
•    Każda blizna powinna być opracowana przez wykwalifikowanego fizjoterapeutę/ masażystę/ osteopatę. W przeciwnym razie: może dawać bóle rzutowane, ograniczać ruchomość, powodować zmianę napięcia mięśniowo-powięziowego (późniejsze urazy, zwyrodnienia)
•    Zaczynamy od opracowania jej okolic. Po około 4 tygodniach (pełny zrost) można pracować bezpośrednio na bliźnie.
•    Po terapii można zastosować kremy/żele (contractubex, cepan inne)-one pomagają przebudować strukturę blizny, ale jej nie uelastyczniają.
•    Między terapiami warto stosować Kinesiotaping, aplikację na bliznę.

Indywidualna terapia mięśniowo-powięziowa:
Stosowana w celu przywrócenia balansu mięśniowo-powięziowego , który jest niezmiernie ważny:
-  w zwiększeniu ruchomości: obręczy barkowej, kończyny górnej, klatki piersiowej, kręgosłupa
-w profilaktyce wad postawy
-w profilaktyce bólu w danym obszarze i bólu rzutowanego
-w profilaktyce choroby zwyrodnieniowej, zamrożonego barku, kontuzji 

Mgr fizjoterapii: Aleksandra Nosal