Artroskopia barku

Zapraszam do nowoczesnego szpitala, by w komfortowych warunkach, bezpiecznie i profesjonalnie naprawić Twój bark. W swojej praktyce lekarskiej zajmuję się głównie sportowcami. Rozumiem więc, że chcesz być leczony skutecznie, ale też szybko. Dlatego nasi pacjenci poddawani są precyzyjnym badaniom oraz specjalistycznym konsultacjom, przed podjęciem ostatecznej decyzji terapeutycznej. Zabiegi wykonujemy przy użyciu nowoczesnej aparatury i najlepszych implantów. Przeczytaj poniższy artykuł, aby dowiedzieć się więcej o przyczynach bólu barku. Dowiesz się też szczegółów o małoinwazyjnym zabiegu operacyjnym, jakim jest artroskopia barku.

Spis treści:

 
 
Ból barku jest powszechnym problemem. Dotyczy zwłaszcza tkanek miękkich (ścięgien, kaletki, obrąbka, dysbalansu mięśniowego), a nie tylko kości. Może być spowodowany ostrym urazem (np. zwichnięcie barku) lub rozwijać się stopniowo, przez powtarzalne i intensywne treningi  - sumujące się drobne urazy (tzw. mikroprzeciążenia). Szczególnie narażeni są sportowcy wykonujący ruchy nad głową: tenisiści (serwis), siatkarze (atak), piłkarze ręczni (rzuty), pływacy (kraul), czy baseballiści. Jednak dużą grupą pacjentów z bólem barku stanowią osoby niezwiązane z wyczynowym sportem. Bolesne często staje się wykonywanie najprostszych codziennych czynności, jak uczesanie się, zapięcie biustonosza, sięganie na półkę, wieszanie zasłon, czy mycie okien. 

Czym jest artroskopia?

Artroskopia jest małoinwazyjną procedurą wykonywaną w celu diagnostyki i leczenia problemów wewnątrz stawu barkowego. Czym właściwie jest sama artroskopia? Nazwa pochodzi od dwóch łacińskich słów – „arthros” - staw i „skope” - oglądać. Termin dosłownie oznacza zajrzenie do wnętrza stawu. Podczas artroskopii, lekarz wprowadza do stawu barkowego artroskop z wmontowaną kamerą, która przesyła obraz z badanego miejsca, dzięki czemu wnętrze stawu jest widoczne na monitorze. Dzięki temu, chirurg precyzyjnie wprowadza niewielkie narzędzia do stawu. Nacięcie skóry wykonywane do wprowadzenia artroskopu i pozostałych narzędzi chirurgicznych, jest niezwykle małe (klika mm), w przeciwieństwie do większych nacięć wykonywanych w przypadku standardowych operacji. Dzięki takiej technice zmniejsza się ryzyko operacyjne i ból. Skraca się też czas potrzebny do odzyskania pełnej sprawności. Z roku na rok zabieg ten jest dalej rozwijany, dzięki nowym technologiom i narzędziom.

Anatomia barku 

Staw barkowy, staw ramienno-łopatkowy (szerzej bark) jest niezmiernie skomplikowanym stawem. Jego szczegóna budowa anatomiaczna zapewnia największy zakres ruchomości, nieporównywalny z innymi stawami. Jego wspaniała biomechanika zależy jednak od prawidłowej budowy kostnej (panewka łopatki i głowa kości ramiennej) oraz wydolności ścięgien pierścienia rotatorów, obrąbka stawowego, torby stawowej i mięśni. Bark tworzą trzy kości: bliższy koniec kości ramiennej (głowa i szyjka kości ramiennej), łopatka (panewka) i dalsza część obojczyka (staw barkowo-obojczykowy). Ważnymi elementami pozostają także wyrostek barkowy i wyrostek kruczy łopatki.     
  
Główka i panewka. Głowa kości ramiennej porusza się w płytkiej panewce łopatki. Panewka nie obejmuje głęboko głowy, dzięki czemu możliwa jest ogromna ruchomość. Śliska tkanka – chrząstka, smarowana dodatkowo płynem maziówkowym, pokrywa powierzchnie stawowe głowy kości ramiennej i panewki łopatki. Chrząstka zapewnia gładką powierzchnię tarcia, a jej uszkodzenie prowadzi do zmian zwyrodnieniowych całego stawu (z resztą nie tylko barkowego). Złamanie panewki i wgniecenie fragmentu głowy kości ramiennej występują często w zwichnięciu barku. Wraz jednoczasowym oderwaniem obrąbka stawowego i rozluźnieniem torby stawowej dochodzi do powstania niestabilności barku i nawracających zwichnięć. Wskazane jest wówczas leczenie artroskopowe.
  
Obrąbek stawowy barku. Panewka jest otoczona włóknisto-chrzęstnym pierścieniem, zwanym obrąbkiem (labrum). Obrąbek ściśle przylega do kostnej panewki, pogłębiając ją nieco. Obrąbek i przyczepiająca się wzdłuż panewki torba stawowa (wraz ze swoimi zgrubieniami – więzadłem obrąbkowo-ramiennym górnym, środkowym i dolnym) odgrywają kluczową rolę w zapewnieniu stabilności stawu. Zabezpieczają przed wysuwaniem się głowy z panewki. Uszkodzenie obrąbka jest wskazaniem do leczenia operacyjnego.
  
Torba stawowa barku. Staw otoczony jest nieprzepuszczalną, łącznotkankową osłoną – torbą stawową. Utrzymuje ona zwartość stawu, zapewnia stabilizację. Wysłana jest od wewnątrz błoną maziową, która produkuje płyn stawowy (maziówkowy) – swoisty smar, zapobiegający ścieraniu się chrząstki. Torba stawowa zapobiega się też wydostawaniu się płynu na zewnątrz. Tworzy trzy zgrubienia – silne pasma, które dodatkowo stabilizują bark (utrzymują w prawidłowym położeniu przy ruchach):
  • więzadło obrąbkowo-ramienne górne
  • więzadło oborąbkowo-ramienne środkowe
  • więzadło obrąbkowo-ramienne dolne.
Torba stawowa w w swoich końcach tworzy tzw. zachyłki, w których może lokalizować się zwiększona ilość płynu maziówkowego w stanach zapalnych i chorobie zwyrodnieniowej oraz oderwane ciała wolne (np. fragmenty chrząstki).
  
Stożek rotatorów – pierścień rotatorów (rotator cuff). Jedna z najważniejszych i najczęściej uszkadzanych struktur barku. Jest to grupa czterech, płaskich ścięgien, pokrywających  głowę kości ramiennej od przodu, góry i tyłu. Przypomina to mankiet w rękawie koszuli, stąd angielska nazwa rotator cuff. Ścięgna te są połączone z krótkimi, ale bardzo ważnymi mięśniami, mającymi swoje przyczepy na łopatce. Ogrywają niezwykle istotną rolę w stabilizacji barku oraz zapewniają prawidłową ruchomość. Dysbalans tych mięśni oraz mikrourazy z powtarzanych czynności (głównie nad głową) prowadzi do „ugniatania” - stłuczenia ścięgien pierścienia rotatorów oraz kaletki (osłonki) znajdującej się między nimi, a obramowaniem kostnym. Prowadzi to do ich przewlekłego uszkadzania, bólu i narastającej dysfunkcji barku. Ostre zerwania wymagają szybkiej interwencji artroskopowej. Przelwekłe uszkodzenia mogą być często leczone zachowawczo. Przy braku poprawy wskazane jest leczenie artroskopowe.
  
Kaletka maziowa (bursa) - kaletka podnaramienno-podbarkowa. Jest to zamknięty, wypełniony płynem, płaski „worek”. Znajduje się między stożkiem rotatorów (ścięgnami), a wyrostkiem barkowym łopatki (kość – acromion). Kaletka zapewnia ścięgnom gładki ślizg podczas ruchów ramieniem. Jest mocno ukrwiona i unerwiona. Poddana ugniataniu między rotatorami a kością, łatwo ulega stanowi zapalnemu (ruchy nad głową). Zapalenie kaletki prowadzi do zwiększenia się ilości płynu w jej wnętrzu, a z czasem także do pogrubienia jej ścian oraz powstania zrostów. Ból bywa silny, zwłaszcza podczas unoszenia ramienia, a także w nocy. Bóle nocne są charakterystyczne właśnie dla ciasnoty podbarkowej (niestabilność górna barku). Leczenie początkowo może być zachowawcze i obejmować rehabilitację, farmakoterapię i precyzyjne iniekcje pod kontrolą USG. W razie braku poprawy wykonujemy artroskopowe oczyszczenie kaletki.
 
Biceps. Głowa długa mięśnia dwugłowego ramienia. Przebiega wewnątrzstawowo w stawie ramienno-łopatkowym. Zapewnia zgięcie łokcia i częściowo stabilizuje bark. Silny ból z przodu barku związany jest często z patologią LHBT (Long Head of Biceps Tendon). Ścięgno może ulegać zmianom degeneracyjnym, a jego pochewka (osłonka) zapaleniu. Uraz lub zmiany degeneracyjne mogą prowadzić do:
  • zwichnięcia bicepsa – wyskoczenia prawidłowego położenia w rowku międzyguzkowym,
  • odcinania („rajblowania”, „heblowania”) ścięgna pierścienia rotatorów (ścięgna podłopatkowego położonego pod nim, z przodu barku)
  • pęknięcia bicepsa – przerwanie ciągłości u wyczynowych sportowców może wymagać rekonstrukcji, u starszych osób najczęściej nie stanowi większego problemu (funkcję zgięcia łokcia zapewnia głowa krótka bicepsa).
Ból spowodowany przez ścięgno (bezpośrednio lub pośrednio) wymaga leczenia zachowawczego. Często jednak musimy zaopatrzyć je artroskpowo, wykonując tzw. tenodezę (odcięcie i jednoczasowe przymocowanie ścięgna w innym miejscu).   

Wskazania do wykonania artroskopii barku

Uszkodzenia barku dzielą się na ostre i przewlekłe. Ostre urazy, jak rozerwanie ścięgien pierścienia rotatorów lub zwichnięcie barku, mogą wymagać wczesnej interwencji chirurgicznej. Uszkodzenia przewlekłe, np. ścięgien pierścienia rotatorów i kaletki podnaramienno-podbarkowej - w przebiegu zespołu ciasnoty podbarkowej – początkowo mogą być leczone zachowawczo. Często jednak jest ono niewystarczające i musimy pomóc operacyjnie. Ważne jest, aby zabieg został wykonany małoinwazyjnie, czyli artroskopowo. Najczęściej nie ma dziś uzasadnienia dla „otwartych”, klasycznych operacji. Naszym pacjentom zalecam wykonanie artroskopii barku, gdy dolegliwości bólowe nie ustępują mimo stosowania nieoperacyjnego leczenia, takiego jak: odpoczynek, zmiana wzorców ruchowych, fizjoterapia, lekarstwa i precyzyjne iniekcje pod kontrolą USG. Ważne jest, aby rehabilitacja prowadzona była profesjonalnie – bark jest trudnym w leczeniu stawem, innym niż wszystkie inne. Wymagana jest też specyficzna wiedza i doświadczenie. Tylko prawidłowa rehabilitacja da odpowiedź, czy konieczny jest zabieg operacyjny. Precyzyjne ostrzyknięcia wykonuję zawsze z kontrolą USG, wykorzystując zarówno klasyczne „blokady”, jak i nowoczesne formy leczenia biologicznego, z wykorzystaniem Komórek Macierzystych (Stem Cells) lub Czynników Wzrostu (osocze bogatopłytkowe PRP – Platelets Rich Plasma). Reasumując, sukces w leczeniu barku jest składową wielokierunkowego, odpowiednio dobranego leczenia.
  
Ostry uraz, długotrwałe przeciążenia barku, a także zniszczenie związane z wiekiem, to najczęstsze przyczyny problemów z barkiem. Artroskopia może złagodzić ból i  przywrócić prawidłową funkcję barku m.in. w takich schorzeniach:
  • uszkodzenie ścięgna pierścienia rotatorów – stożka rotatorów (szycie ścięgien)
  • ciasnota podbarkowa (poszerzenie przestrzeni podbarkowej, odbarczenie ścięgien pierścienia rotatorów, usunięcie chorej kaletki podnaramienno-podbarkowej)
  • niestabilność barku - nawracające zwichnięcia barku (naprawa zniszczonego obrąbka, korekcja torby stawowej z więzadłami obrąbkowo-ramiennymi – przywrócenie stabilności) – zabieg Bankarta + ew. remplissage
  • tenodeza bicepsa (przecięcie i jednoczasowe przymocowanie ścięgna głowy długiej bicepsa w inne miejsce).
  • usunięcie ciał wolnych (oderwanych fragmentów chrząstki, kości, obrąbka)
  • synowektomia – wycięcie błony maziowej, zwłaszcza w chorobach reumatoidalnych
  • usunięcie osteofitów, czyszczenie (debridement) i płukanie (lavage) stawu w chorobie zwyrodnieniowej
  • plastyka po złamaniach w obrębie barku
 
 Mniej typowe procedury, takie jak uwolnienie nerwu, naprawa złamań i usunięcie torbieli mogą być również przeprowadzane przy użyciu artroskopu. Niektóre procedury operacyjne, jak np. wymiana stawu barkowego na sztuczny (endoproteza) wciąż wymagają otwartego zabiegu operacyjnego, z bardziej rozległym nacięciem. 

Planowanie zabiegu

Chirurg ortopeda może zalecić konsultacje z lekarzem pierwszego kontaktu, aby zweryfikować czy nie ma żadnych problemów zdrowotnych wymagających leczenia przed zabiegiem. Przeprowadza się również badanie krwi oraz EKG lub RTG klatki piersiowej. W przypadku niektórych problemów zdrowotnych, przed zabiegiem może być niezbędne bardziej rozległe badanie. 
Ważne jest, aby poinformować lekarza o lekach i suplementach, które przyjmujemy. Możliwe, że niektóre leki będą wymagały odstawienia na czas przed i po operacji. W przypadku dobrej kondycji zdrowotnej, artroskopia najczęściej jest wykonywana w ramach chirurgii jednego dnia i nie wymaga zostania na noc w szpitalu. 
Przed operacją anestezjolog omówi z Tobą możliwości znieczulenia. Artroskopia barku najczęściej wykonywana jest w kombinacji znieczulenia miejscowego (nerwów splotu barkowego) i ogólnego. Blokada splotu barkowego powoduje znieczulenie barku i całej ręki. Zastrzyk wykonywany jest u podstawy karku lub wysoko na ramieniu. W przypadku tego znieczulenia, ból będzie zahamowany na kilka godzin po operacji. Połączenie blokady nerwów z sedacją lub znieczuleniem ogólnym umożliwia bezpieczne utrzymanie pacjenta tylko w jednej pozycji podczas całego zabiegu. 
Większość artroskopii trwa mniej niż godzinę, jednak długość każdego zabiegu zależy od jego rozległości - tego, co wymaga naprawy. 

Przebieg zabiegu 

  1. Ułożenie pacjenta na stole operacyjnym – najczęściej w pozycji pół-siedzącej (pozycja beach-chair). Operowana ręką zawieszona jest na na lince z małym odważnikiem. Umożliwia to bezpieczne wprowadzenie narzędzi do barku.
  2. Cięcie skóry. Pierwsze nacięcie skóry wykonuje się na tylnej powierzchni barku. Ma ono ok. 4mm długości. Przez to cięcie wprowadzany jest do stawu troakar (sztywne, długie narzędzie), po którym instalujemy kamerę i wlewamy płyn do jamy stawu (wymagane jest jednorodne środowisko wodne). Teraz możliwa jest obserwacja na monitorze wnętrza stawu i najdokładniejsza ocena uszkodzeń.
  3. Po ostatecznym rozpoznaniu danego problemu, do barku wprowadzane są małe, podłużne narzędzia chirurgiczne, w celu wykonania właściwej naprawy (np. resekcji chorych tkanek, chwytanie, zakładanie szwów, implantacja kotwiczek). Najczęściej wykonywane są dodatkowo dwa 4 mm nacięcia skóry. W sumie pacjent po operacji ma najczęściej trzy drobne blizny wokół ramienia.
  4. Nacięcia skóry są zamykane za pomocą szwów lub plastrów zamykających rany (steri-stripów), a następnie pokrywane małym opatrunkiem.

Powikłania

Większość pacjentów nie doświadcza żadnych powikłań po zabiegu. Jest to jednak zabieg operacyjny, wiec jak w przypadku każdego, istnieje pewne ryzyko. Potencjalne problemy mogą obejmować ewentualnie: ból, zakażenie (infkecja), nadmierne krwawienie, skrzepy krwi, ograniczenia ruchomości czy uszkodzenia ścięgien, naczyń krwionośnych lub nerwów.

Powrót do zdrowia

Rekonwalescencja może trwać od 1-6 miesięcy. Przez 1-2 tygodni zazwyczaj wymagane jest stosowanie unieruchomienia w postaci temblaku. Czasami lekarz może zalecić stosowanie leków przeciwbólowych, jeśli jest taka konieczność. 
Choć ułożenie podczas snu nie wpływa znacząco na proces gojenia się ran, najczęściej pacjenci przez kilka pierwszych dni po zabiegu powinni spać w pozycji półleżącej lub z podparciem operowanego ramienia.
Powrót do pracy i sportu: zależy od rodzaju przeprowadzanego zabiegu i stopnia uszkodzenia. Najczęściej jest okres czasu od 1 tygodnia (powrót do pracy biurowej) do kilku miesięcy (sportowcy).
Pierwsza kontrola lekarska powinna odbyć na następny dzień po zabiegu, druga po 2-3 dniach. Szwy usuwamy po ok. 10 dniach od zabiegu.

Rehabilitacja

Rehabilitacja odgrywa ważną rolę w odzyskaniu pełnej sprawność. Ćwiczenia można najczęściej rozpocząć już w pierwszym tygodniu po zabiegu. Największy nacisk jest kładziony przede wszystkim na ćwiczenia przywracające stopniowo (w bezpieczny sposób) zakres ruchomości, ćwiczenia wzmacniające (często z izolacją naprawianego ścięgna) i rozciągające. W początkowym okresie pozytywny efekt może przynieść także fizykoterapia. Często wskazane jest zastosowanie dodatkowo po operacji biologicznej Terapii Komórkami Macierzystymi i Terapii Orthokine. Umożliwiają one szybszą i lepszą regenerację tkanek oraz zapewniają środowisko wolne od stanu zapalnego.

dr Jan Paradowski ©
Contact doctor Back