Ból kręgosłupa - rehabilitacja i przyczyny biomechaniczne

Spis treści:

1. Naturalne mechanizmy zwiększające wytrzymałość kręgosłupa

2. Przyczyny bólu kręgosłupa

3. Znaczenie aktywności ruchowej dla zdrowia kręgosłupa

4. Bóle kręgosłupa - leczenie

 

I. Naturalne mechanizmy zwiększające wytrzymałość kręgosłupa

Warunkiem zachowania zdrowia kręgosłupa jest sprawne funkcjonowanie jego układu stabilizacji, na który składają się trzy podsystemy:

  1. bierny
  2. czynny
  3. nerwowy.

 

1)      Podsystem stabilizacji biernej

Szkielet kręgosłupa składa się z kręgów ułożonych jeden nad drugim. W płaszczyźnie czołowej kręgosłup powinien stanowić linię prostą dla zachowania symetrii naszego ciała, natomiast w płaszczyźnie strzałkowej powinien posiadać fizjologiczne wygięcia – kifozy i lordozy.  Dzięki fizjologicznym krzywiznom wytrzymałość kręgosłupa na obciążenia osiowe jest około 17 razy większa, niż gdyby układał się on w linii prostej.

 

Rys. 1. Kręgosłup w płaszczyźnie czołowej (A) i strzałkowej (B).

Kręgosłup wykazuje pewną ruchomość dzięki połączeniom kręgów za pomocą stawów oraz krążków międzykręgowych.

Stawy międzykręgowe utworzone są przez wyrostki stawowe górne niżej leżącego kręgu i wyrostki stawowe dolne wyżej leżącego kręgu.

Krążki międzykręgowe łączą trzony kręgów. Każdy krążek składa się z leżącego obwodowo, zbudowanego z ciasno ułożonych blaszek kolagenu pierścienia włóknistego oraz leżącego centralnie, bogato uwodnionego jądra miażdżystego. Jądro miażdżyste reaguje na naciski trzonów kręgów i przesuwa się w przeciwną stronę do wykonywanego ruchu, np. przy zgięciu kręgosłupa w przód jądro miażdżyste przesuwa się do tyłu, a przy wyproście kręgosłupa przesuwa się do przodu.  Krążek międzykręgowy jest więc niezwykle plastyczną strukturą umożliwiającą płynny ruch kręgosłupa. Dodatkowo, pełni funkcję amortyzatora wstrząsów.

Rys. 2. Połączenia między kręgami w obrębie lędźwiowego odcinka kręgosłupa.

Stabilność kolumny kręgosłupa wspierają: więzadła podłużne biegnące po przedniej i tylnej powierzchni trzonów kręgów, więzadło żółte zamykające kanał kręgowy od strony tylnej, więzadła pokrywające wyrostki kolczyste i poprzeczne kręgów oraz więzadło biodro-lędźwiowe łączące miednicę z kręgosłupem.

Elementem pośrednim między systemem biernym a czynnym jest system powięziowy (powięź to m.in. namięsna otaczająca mięsień), na który składa się układ taśm mięśniowo-powięziowych przebiegających od czubka głowy do palców stóp oraz od centrum ciała do palców rąk. Prawidłowe wzajemne ułożenie kości wszystkich części ciała (w tym konformacja kręgów tworząca krzywizny kręgosłupa i jego osiowość w płaszczyźnie czołowej) jest determinowane przez właściwy rozkład napięć poszczególnych sieci powięziowych z przodu i tyłu oraz prawej i lewej strony ciała.

 

Rys. 3. Taśmy mięśniowo-powięziowe ciała.

Prawidłowa postawa jest wyrazem istnienia równowagi w systemie powięziowym, dzięki której utrzymujemy prostą sylwetkę przy minimalnym wysiłku mięśniowym. W trakcie chodu czy biegu ruchy kręgosłupa poprzez połączenia powięziowe aktywnie uczestniczą w generowaniu napędu kończyn dolnych. Ponadto, powięź posiada zdolność magazynowania elastycznej energii podczas jej naprężania, a następnie do jej uwalniania. Dzięki temu, wykonywany ruch jest bardziej ekonomiczny, a ciało zachowując się jak sprężyna, potrafi skutecznie „amortyzować” wstrząsy, w tym również siły oddziałujące na nasz kręgosłup.

 

 

2)      Podsystem stabilizacji czynnej

Nasz kręgosłup potrzebuje specyficznej stabilizacji, która polega na kontroli (hamowaniu) nadmiernego przemieszczania się kręgów względem siebie (ruchów translatorycznych), podczas gdy kręgosłup jako całość będzie poddawany np. ruchom zgięcia.  

Za kontrolę nadmiernych ruchów translatorycznych odpowiedzialne są mięśnie głębokie (lokalne) brzucha. Ważnym mięśniem stabilizującym kręgosłup zwłaszcza w odcinku lędźwiowym jest  mięsień wielodzielny (m. multifidus), który przyczepia się bezpośrednio do kręgów. Skurcz m. wielodzielnego „usztywnia” kręgosłup w optymalnym stopniu, jednocześnie pozwalając na wygięcie lub rotację kręgosłupa jako całości.

Dzięki aktywnej stabilizacji, struktury takie jak krążki międzykręgowe i stawy międzykręgowe pracują w sprzyjających warunkach biomechanicznych, co minimalizuje ryzyko mikroprzeciążeń i mikrouszkodzeń tych struktur.

Rys. 5. Mięsień wielodzielny

Odcinek lędźwiowy kręgosłupa jest dodatkowo stabilizowany poprzez mechanizm optymalnego zwiększenia ciśnienia śródbrzusznego, który pomaga przenosić siły z miednicy na górną część tułowia, zmniejszając obciążenie odcinka lędźwiowego.  Centrum tułowia można porównać do cylindra o czterech ścianach, który posiada dwie warstwy wewnętrzną  i zewnętrzną. W warstwie wewnętrznej znajdują się:

  • mięsień poprzeczny brzucha –   tworzy naturalny gorset wokół organów wewnętrznych,
  • mięśnie dna miednicy – ograniczają tłocznię brzuszną od dołu,
  • przepona – od góry,
  • m. wielodzielny – od tyłu.

 

Drugą, bardziej powierzchowną warstwę cylindra stanowią mięśnie:

  • m. skośne brzucha: zewnętrzne i wewnętrzne,
  • m. prosty brzucha.

Mięśnie głębokiej warstwy są pobudzane do pracy już w warunkach niskiego obciążenia kręgosłupa, np. gdy chcemy utrzymać pozycję neutralną odcinka lędźwiowego w pozycji stojącej.  Chcąc natomiast prawidłowo wykonać popularne ćwiczenie zwane deską (podpór przodem), które nakłada na kręgosłup większe obciążenie, potrzebujemy włączenia do pracy mięśni skośnych i m. prostego brzucha (skurcz izometryczny). Gdy w pozycji deski na moment oderwiemy rękę od podłogi (podpieramy się wtedy na jednej ręce i  stopach), mocniej muszą pracować nasze mięśnie skośne hamując ruch rotacji tułowia, by nie opadał on po stronie odciążonej.

Chcąc poprawnie wykonywać „brzuszki” w leżeniu tyłem o nogach ugiętych, również potrzebujemy aktywności mięśni głębokich dla lokalnej statycznej stabilizacji odcinka lędźwiowego. Aby unieść łopatki nad podłoże i unieść górną część tułowia, musi nastąpić skurcz mięśni brzucha warstwy zewnętrznej nałożony na skurcz mięśni warstwy wewnętrznej.

 

Tab. 1. Podział mięśni biorących udział w stabilizacji i ruchach odcinka lędźwiowego kręgosłupa.

Skurcz mięśni głębokich odpowiedzialnych za stabilizację kręgosłupa nie pociąga za sobą wykonania wyraźnego globalnego ruchu tułowia. Pomimo, że nie widzimy pracy tych mięśni „gołym okiem”, ich funkcja dla zachowania zdrowia kręgosłupa jest niezmiernie istotna!

3)      Podsystem stabilizacji nerwowej

Centralny układ nerwowy (CUN) jest odpowiedzialny za integrację informacji czuciowych z układu kostno-stawowego i mięśniowego kręgosłupa, na podstawie których programuje ruch tak, aby był optymalny i bezpieczny.

W prawidłowych warunkach CUN włącza do pracy najpierw mięśnie głębokie dla uzyskania lokalnej stabilizacji, a następnie dopiero mięśnie powierzchowne. Efektem prawidłowego Timingu (aktywacji mięśni w określonej kolejności) jest skuteczna stabilizacja kręgosłupa. Ponadto, CUN moduluje napięcie mięśni, by zachować płynność ruchu.

Reasumując, dzięki wydolnemu układowi stabilizacji kręgosłup ma możliwość funkcjonowania we wzorcach ruchowych, które minimalizują ryzyko podrażnienia lub uszkodzenia tkanek i tym samym generowania dolegliwości bólowych.

II. Przyczyny bólu kręgosłupa

Na ból kręgosłupa niestety najczęściej pracujemy my sami. Brak ruchu szybko przyczynia się do utraty mobilności w stawach. Niećwiczona powięź traci swoją elastyczność i poślizg, wskutek czego zakres ruchu powoli ulega zawężeniu. Sporadyczne pobudzanie mięśni do pracy prowadzi do ich stopniowego osłabienia i narastających trudności w utrzymywaniu prawidłowej postawy ciała. Niećwiczony układ nerwowy przestaje efektywnie sterować aktywnością mięśni, co prowadzi do pogorszenia koordynacji nerwowo-mięśniowej i utraty jakości ruchu.

Tragiczne w skutkach dla naszego kręgosłupa są złe nawyki polegające na długotrwałym przebywaniu w nieprawidłowej pozycji siedzącej. Odcinek lędźwiowy przenosi ciężar wyżej położonych segmentów ciała na niewielkiej powierzchni kilku cm2.  Brak zachowania fizjologicznej lordozy i długotrwałe ustawienie odcinka lędźwiowego w pozycji kifotycznej powoduje stałe napieranie jądra miażdżystego na tylną część pierścienia włóknistego, przyspieszając powstawanie uszkodzeń w tym miejscu. Często na tym etapie nie odczuwamy jeszcze przykrych dolegliwości bólowych, ponieważ pierścień włóknisty jest unerwiony w najbardziej obwodowej jego części. Dalej lubimy siedzieć w nieprawidłowej pozycji, ponieważ pozycja skorygowana staje się dla nas nienaturalna i niewygodna ze względu na szybkie zmęczenie mięśni.

Rys. 7. Przyspieszenie zmian degeneracyjnych krążka międzykręgowego wywołane złą postawą siedzącą.

Z czasem jądro miażdżyste zaczyna coraz bardziej wnikać w szczeliny pierścienia, a krążek międzykręgowy staje się coraz mniej wytrzymały na obciążenie. Wystarczy, by osoba prowadząca siedzący tryb życia z niećwiczonym systemem stabilizacji kręgosłupa wybrała się na zajęcia fitness, na których wykona niekontrolowany skrętoskłon tułowia w szybkim tempie. Przykrym tego efektem może być gwałtowne przemieszczenie się jądra miażdżystego, które może ucisnąć więzadło podłużne tylne pokrywające tylną powierzchnię krążków międzykręgowych i trzonów kręgosłupa.  Powoduje to podrażnienie włókien czuciowych i miejscowy ostry ból kręgosłupa, czasem nazywany „lumbago”.

Jeśli jądro miażdżyste uciśnie nerw rdzeniowy, może wystąpić ból o charakterze promieniującym w obszarze zgodnym z unerwieniem uciśniętego nerwu. Często ból może promieniować wzdłuż kończyny dolnej aż do łydki czy nawet stopy. Bólowi może towarzyszyć niedowład mięśni unerwianych przez nerw, w zależności od uciśniętego poziomu, np.

  • L5 – niedowład mięśni zginających grzbietowo staw skokowy, opadanie stopy,
  • S1 – niedowład mięśni zginających podeszwowo staw skokowy, niemożność chodu na palcach.

Rys. 8. Ucisk nerwu rdzeniowego przez wysunięte jądro miażdżyste (po prawej).

Zwiększone obciążenie odcinka lędźwiowego kręgosłupa generalnie prowadzi do zmniejszenia zwartości i zwiotczenia krążków międzykręgowych oraz do przeciążenia stawów międzykręgowych. W połączeniu z zaburzoną kontrolą nerwowo-mięśniową predysponuje to do utraty kontroli ruchów translatorycznych kręgów względem siebie. W miejscach największych przeciążeń układu kostnego dochodzi do procesu nadmiernego kościotworzenia i powstawania wyrośli kostnych (osteofitów), najczęściej na brzegach kręgów. Osteofity mogą uciskać nerwy rdzeniowe, wywołując objawy bólowe o charakterze promieniującym.  Degeneracja stawów międzykręgowych może również powodować silne dolegliwości bólowe.

Długotrwałe przebywanie w pozycji siedzącej (nawet prawidłowej) połączone z brakiem aktywności ruchowej może prowadzić do skrócenia mięśni zginających staw biodrowy. Jednym z nich jest mięsień biodrowo-lędźwiowy łączący odcinek lędźwiowy kręgosłupa z bliższą nasadą kości udowej. Jego skrócenie będzie powodować ograniczenie wyprostu biodra. Konsekwencją tego w pozycji stojącej będzie kompensacyjne pogłębienie fizjologicznej lordozy i zwiększenie przodopochylenia miednicy (hiperlordoza, plecy wklęsłe). Hiperlordoza w połączeniu z utratą kontroli ruchów translatorycznych kręgów może przyczyniać się do rozwoju kręgozmyku zwyrodnieniowego czyli do nadmiernego przemieszczenia się kręgu w przód względem kręgu leżącego niżej.

Rys. 9. Skrócenie m. biodrowo-lędźwiowego i jeden z jego możliwych skutków – kręgozmyk  zwyrodnieniowy, który może być przyczyną stenozy kanału kręgowego (podrażnienia nerwów przebiegających w kanale kręgowym)

Negatywne skutki złej postawy siedzącej odczuwa również odcinek szyjny kręgosłupa. Kiedy nasza głowa, np. w wyniku wielogodzinnego siedzenia przed komputerem ulega przesunięciu do przodu (protrakcja) - tracimy bezwysiłkową  zdolność przenoszenia obciążeń. Mięśnie karku odpowiedzialne za utrzymanie głowy w przestrzeni muszą wykonać wtedy cięższą pracę, zwiększa się ich napięcie.

Rys. 10. Nieprawidłowe ustawienie głowy w protrakcji (po prawej).

Jeśli niewłaściwe ustawienie głowy w protrakcji stanie się nawykiem, to po pewnym czasie system powięziowy adaptuje strukturę włókien, by ograniczyć wysiłek mięśniowy. Dochodzi do nadbudowywania kolejnych warstw włókien, powięź ulega sklejeniu, a jej przesuwalność ulega zaburzeniu. W efekcie może dojść do ograniczenia zakresu ruchu w odcinku szyjnym, dyskomfort, ból  i coraz większa trudność w skorygowaniu ustawienia głowy. Wieloletnie trwanie w złym nawyku prowadzi do trwałej zmiany postawy, która obejmuje również wysunięcie barków do przodu.

Ból i dyskomfort zaburza pracę układu stabilizacji odcinka szyjnego, co pogłębia niestabilność i napędza błędne koło destrukcji tkanek. Przyspieszeniu ulegają zmiany degeneracyjne układu kostno-stawowego, zwłaszcza powstawanie osteofitów. Osteofity często uciskają nerwy, powodując ból, który może promieniować do kończyny górnej (rwa barkowa). Zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa szyjnego mogą również prowadzić do zaburzeń przepływu krwi w tętnicach kręgowych zaopatrujących mózg, czego efektem nierzadko są bóle i zawroty głowy.

Jeśli większość dnia spędzasz w pozycji siedzącej, pierwsze, co musisz zrobić, to nauczyć się siedzieć tak, by w miarę możliwości jak najmniej przeciążać swój kręgosłup:

  • wysokość krzesła: biodra na  wysokości kolan lub nieco wyżej, stopy oparte o podłoże,
  • biodra dosunięte do tyłu, do samego oparcia krzesła,
  • monitor najlepiej na wysokości linii wzroku,
  • tułów pionowo, plecy oparte o dość sztywne, nieodchylające się oparcie,
  • jeśli pracujesz na laptopie możesz pochylić proste (!) plecy nieco do przodu, nie zaokrąglaj odcinka piersiowego (między łopatkami), nie opieraj się jednym łokciem o blat stołu.

Jak najczęściej powinieneś robić sobie krótkie przerwy na zmianę pozycji lub wykonanie kilku ćwiczeń.

III. Znaczenie aktywności ruchowej dla zdrowia kręgosłupa

Odpowiednio dobrany ruch jest najprostszym i zarazem najbardziej skutecznym sposobem na jak najdłuższe zachowanie kręgosłupa w dobrym stanie.  Specjalne ćwiczenia przeciwdziałają skutkom przyjmowania długotrwałej pozycji siedzącej i chronią przed rozwojem wad nabytych postawy. Ponadto, stanowią świetny trening układu stabilizacji ciała – gdy systematycznie bodźcujemy układ stabilizacji, pozostaje on wydolny i gotowy sprostać  wymaganiom stawianym przez codzienne obowiązki lub aktywność sportową.

Osoby zdrowe, mało aktywne fizycznie

Jeśli prowadzisz przeważnie siedzący tryb życia i czujesz, że Twoja postawa stopniowo ulega pogorszeniu, spróbuj kilku prostych ćwiczeń, które pozwolą utrzymać ruchomość kręgosłupa i „przypomną” ciału prawidłowe ustawienie jego segmentów. Możesz je wykonywać w przerwach pomiędzy pracą siedzącą.

1.       Pozycja siedząca na krześle. Wysuń się lekko do przodu,  by nie opierać pleców. Kolana powinny znaleźć się nieco niżej niż biodra, stopy równolegle na szerokość bioder oparte na podłodze. Wyprostuj plecy, ciągnij czubkiem głowy do sufitu. Połóż palec ręki na brodzie i cofnij głowę w tyłu tak, aby Twoja broda odsunęła się od palca, ale cały czas pozostawała na jego wysokości (retrakcja w odcinku szyjnym). U niektórych osób pojawia się wtedy „drugi podbródek”. Wytrzymaj 4-5 sekund i powoli rozluźnij szyję.

Liczba powtórzeń: 5

Celem tego ćwiczenia jest przywrócenie naturalnych warunków biomechanicznych odcinka szyjnego. Ruch w kierunku retrakcji powoduje zgięcie w górnym i wyprost w dolnym odcinku szyjnym, dzięki czemu kręgi znów tworzą fizjologiczną lordozę.

2.       Pozycja wyjściowa  jak wyżej. Wykonaj retrakcję w odcinku szyjnym i z jej utrzymaniem wykonaj skręt głowy w prawą stronę. Wróć do centrum, upewnij się, że utrzymujesz retrakcję, wykonaj skręt w lewą stronę.

Liczba powtórzeń: 3 skręty na każdą stronę

Cel: jak wyżej. Ćwiczenie może znieść dyskomfort odczuwany w okolicy mięśni karku, gdyż repozycja głowy zmniejsza obciążenie pracą tych mięśni.

3.       Połóż lewą rękę na zewnętrznej stronie prawego kolana. Zachowując proste plecy i retrakcję w odcinku szyjnym, wykonaj skręt tułowia w prawą stronę. Nie odrywaj lewego pośladka, możesz pomóc sobie prawą ręką chwytając za oparcie krzesła. Wróć do centrum, zmień ustawienie rąk, powtórz to samo, wykonując skręt tułowia w lewą stronę.

Liczba powtórzeń: 3 skręty na każdą stronę

Cel: mobilizacja stawów odcinka piersiowego kręgosłupa, które często ulegają zablokowaniu.

4.       Pozycja stojąca, stopy równolegle na szerokość bioder. Kolana nad stopami, lekko ugięte. Ciężar ciała równomiernie rozłożony na przodostopia i pięty. Połóż ręce na podbrzuszu tak, aby Twoje palce rąk II-V znajdowały się na spojeniu łonowym, a odwiedzione paluchy wskazywały na pępek (rys.12). Kołysz miednicą w przód i tył i poczuj zakres ruchu, jakim dysponujesz.

Cel: Mobilizacja odcinka lędźwiowego w płaszczyźnie strzałkowej.

5.       Znajdź pozycję, w której Twoje dłonie będą ustawione prostopadle do podłoża (warto wtedy stanąć bokiem do lustra). Jest to Twoja pozycja neutralna miednicy, która jednocześnie ułatwia zachowanie fizjologicznej lordozy.  Zapamiętaj ją.

Cel: nauka odnajdywania neutralnego ustawienia miednicy

6.       By ustabilizować pozycję neutralną miednicy, spróbuj zaktywizować mięsień poprzeczny brzucha. W tym celu napnij mięśnie brzucha tak, aby dolne łuki żebrowe schowały się wgłąb brzucha, a talia uległa zwężeniu.

Cel: Świadoma aktywizacja mięśnia głębokiego biorącego udział w stabilizacji odcinka lędźwiowego

7.       Utrzymując ustabilizowaną pozycję neutralną miednicy, wykonaj lekką retrakcję w odcinku szyjnym (jak w ćw. na krześle).  Ramiona luźno wzdłuż tułowia. Wykonuj powolne krążenia w tył obu barków naraz, stopniowo w coraz większym zakresie. Cały czas pilnuj neutralnego ustawienia miednicy i lekko cofniętej brody.

Liczba powtórzeń: 10-15 powolnych krążeń do tyłu

Cel: Mobilizacja obręczy barkowej

8.       Utrzymując pozycję neutralną miednicy wyciągnij wyprostowane ręce w przód i zaokrąglij plecy w odcinku piersiowym (między łopatkami), wzrok skieruj na podłogę. Następnie przełóż ramiona w bok (kciuki do sufitu), otwórz klatkę piersiową, wzrok skieruj przed siebie i lekko cofnij brodę. Cały czas utrzymuj pozycję neutralną miednicy.

Liczba powtórzeń: 5, zakończ cykl w pozycji otwartej klatki piersiowej i utrzymaj ją przez 10 sekund.

Cel: dysocjacja ruchów odcinka lędźwiowego i piersiowego, mobilizacja odcinka piersiowego w płaszczyźnie strzałkowej, otwarcie klatki piersiowej

9.       Rozluźnij na moment mięśnie, stań całkiem swobodnie lub luźno pomaszeruj w miejscu. Następnie wróć do poprawnej postawy ciała segment po segmencie.  Ustaw stopy równolegle, ugnij kolana. Sprawdź rozkład ciężaru ciała na stopach i ustawienie kolan. Ustaw i ustabilizuj neutralną pozycję miednicy, otwórz klatkę piersiową i cofnij lekko brodę.  Wytrzymaj przez około 1 minutę. Możesz zamknąć oczy. Zapamiętaj ustawienie swojego ciała.

Cel: Trening czucia głębokiego, automatyzacja korekcji postawy

10.   Zachowując prawidłową sylwetkę,  w nagrodę idź po pyszną kawę J Cel: praca w funkcji.

Jeśli nie masz motywacji do ćwiczeń w domu i nie wiesz czy poprawnie wykonujesz ćwiczenia,  możesz skorzystać z grupowych zajęć „Zdrowego Kręgosłupa”, na których realizowane są cele takie jak:

- nauka przyjmowania prawidłowej postawy ciała: ustawienia stóp, kolan, bioder, miednicy, klatki piersiowej, głowy,

- trening czucia głębokiego i świadomości własnego ciała,

- automatyzacja przyjmowania neutralnego ustawienia kręgosłupa w różnych pozycjach wyjściowych,

- nauka aktywizacji mięśni głębokich stabilizujących kręgosłup,

- dysocjacja ruchu – świadome ustabilizowanie określonego odcinka kręgosłupa przy jednoczesnym wykonywaniu ruchu w sąsiednim stawie,

- poprawa ruchomości w stawach kręgosłupa i stawach biodrowych,

- otwarcie klatki piersiowej, ułatwienie oddechu,

-  normalizacja napięcia i przywrócenie balansu  systemu powięziowego,

- aktywna praca stóp, wzmacnianie mięśni obręczy biodrowej (zwłaszcza mięśni pośladkowych) dla uzyskania stabilnego fundamentu ciała,

- poprawa równowagi dzięki prostym ćwiczeniom równoważnym,

- wykorzystanie bezpiecznych wzorców, które mogą być przydatne podczas czynności życia codziennego,

- relaksacja.

Efekty ćwiczeń są widoczne pod warunkiem ciągłego regularnego uczestnictwa w zajęciach!

Zajęcia „Zdrowy Kręgosłup” stanowią świetną profilaktykę pierwotną bólów kręgosłupa czyli mają na celu zapobieganie wystąpienia patologii. Są kierowane do osób, które chcą zdrowo i bezpiecznie poćwiczyć.  

Osoby z bólem kręgosłupa

W sytuacji, gdy ból Twojego kręgosłupa jest niezdiagnozowany lub posiadasz inne choroby narządu ruchu, przed podjęciem aktywności obowiązkowo powinieneś skonsultować się z lekarzem ortopedą lub doświadczonym fizjoterapeutą.

Leczenie uzależnione jest od rodzaju patologii i może obejmować:

- manualne mobilizacje stawów,

- specjalne techniki powięziowe,

- ruchy mające na celu repozycję jądra miażdżystego (McKenzie),

- reedukację posturalną,

- terapia osoczem bogatopłytkowym (Orthokine),

- blokady dokręgosłupowe,

- leczenie operacyjne.

Trening układu stabilizacji u osób z bólami kręgosłupa ma ogromne znaczenie. Gdy z różnych powodów dochodzi do zmian patologicznych tkanek i pojawia się ból, informacje somatosensoryczne docierające do centralnego układu nerwowego (CUN) są zmienione, co powoduje dezorganizację jego pracy. CUN może aktywować mięśnie w sposób nieprawidłowy, np. nie włączać najgłębiej położonych mięśni lokalnych, upośledzając stabilizację kręgosłupa. Osoby z bólem, a nawet po jego ustąpieniu, wykorzystują zmienione niekorzystne wzorce ruchowe, co prowadzi do wtórnych przeciążeń i problemów zdrowotnych często ciągnących się latami. Dlatego niezmiernie istotne  jest przerwanie błędnego koła i naukę na nowo ruchu, który będzie bezpieczny dla naszego kręgosłupa.

Proces odtwarzania utraconej funkcji związanej ze stabilizacją kręgosłupa jest długi i wymaga systematycznej pracy. Po zakończeniu indywidualnej terapii pacjenci powinni kontynuować ćwiczenia ruchowe w ramach profilaktyki wtórnej celem zapobiegania nawrotom dolegliwości bólowych.

Indywidualne dobrany program ćwiczeń przeznaczony jest dla osób ze znacznymi ograniczeniami ruchowymi, a także osób z zaawansowanymi wadami postawy ciała. Jest to istotne ze względu na fakt, że nawet proste ćwiczenie może w niektórych przypadkach okazać się ryzykowne lub pogłębiać wadę, pomimo, że osobie zdrowej przyniosłoby same korzyści.

Świadome i dobrze wyedukowane osoby po przebytym epizodzie bólu kręgosłupa lub osoby z przewlekłymi dolegliwościami pochodzenia mięśniowo-powięziowego mogą korzystać z zajęć „Zdrowego Kręgosłupa” w małych grupach (maksymalnie do kilku osób) pod nadzorem fizjoterapeuty.  Warunkiem uczestnictwa w zajęciach „Zdrowego Kręgosłupa” w ramach profilaktyki wtórnej jest jasne przyzwolenie lekarza ortopedy lub fizjoterapeuty na udział w takich zajęciach. Ponadto, osoby te powinny dobrze znać swoje ciało i wiedzieć, w jakim zakresie i tempie mogą wykonywać ćwiczenia.

Stabilizacja centrum w treningu sportowca

Do niedawna cele treningu skupiały się na rozwoju siły, wytrzymałości, mocy, gibkości itd. Trening stabilności koncentrował się na wzmacnianiu mięśni brzucha i grzbietu, gdzie ćwiczący musi radzić sobie ze względnie dużym obciążeniem, a więc dochodzi do całościowej aktywacji wszystkich warstw cylindra tułowia od najgłębszych do najbardziej powierzchownych. Efektem tych ćwiczeń jest zmiana struktury mięśni powierzchownych – możemy przyczynić się wtedy do uzyskania upragnionego „sześciopaka” mięśni brzucha (przy niskim poziomie tkanki tłuszczowej). Okazuje się, że trening taki niekoniecznie prowadzi do poprawy i reedukacji funkcji w obrębie systemu mięśni głębokich.  Ponadto, nigdy nie jesteśmy na 100% pewni czy dana osoba w rzeczywistości utrzymuje aktywację mięśni głębokich, zwłaszcza gdy poziom zmęczenia narasta. Przetrenowanie mięśni zewnętrznej warstwy cylindra może rozwijać nierównowagę, w której centralny układ nerwowy (CUN) zmienia swój program i błędnie uczy się „stabilizować” pozycję ciała głównie mięśniami powierzchownymi. Zaburzeniu ulega Timing (kolejność aktywacji grup mięśni) lub może dojść do całkowitego pomijania aktywacji mięśni głębokich (lokalnych).

 Wobec powyższego, coraz więcej uwagi poświęca się treningowi kontroli motorycznej czyli treningowi o niskim progu aktywacji - „napinamy” mięśnie na 25-30% MVC (MVC, maximal voluntary contraction, maksymalny skurcz dowolny). Celem jest reedukacja CUN do poprawnego sterowania pracą mięśni, przede wszystkim do automatycznej aktywacji mięśni lokalnych. Trening taki obejmuje najczęściej ćwiczenia, w których tułów przybiera statyczną pozycję w skorygowanym ustawieniu. Zależy nam na uzyskaniu dysocjacji ruchu, czyli np. w klęku podpartym unosimy kończynę dolną w kierunku wyprostu w zakresie, który pozwala nam na skuteczne ustabilizowanie miednicy i odcinka lędźwiowego pozostających cały czas nieruchomo. Ćwiczenia te uczą świadomego odczuwania swojego ciała, mocno angażują CUN, który uczy się na nowo programować bezpieczny ruch.

Dobrym rozwiązaniem dla treningu wytrzymałościowo-siłowego jest asymetryczne obciążanie tułowia z obciążeniem 40-75% MVC, które prowadzi do wzmocnienia stabilności centrum w zakresie kontroli ruchów rotacyjnych. Sprzyja to poprawie stabilności postawy i jednocześnie nie wydaje się rozwijać dominacji mięśni powierzchownych nad mięśniami głębokimi.

Trening o obciążeniu do 100% MVC polegający na symetrycznym obciążeniu tułowia (ruchy w płaszczyźnie strzałkowej) umożliwia duży przyrost siły, ale może wyzwalać dominację mięśni powierzchownych nad głębokimi. Nie oznacza to, że należy go unikać. Każdy ze stosowanych poziomów obciążenia w treningu sportowca jest ważny i powinien być realizowany. Równowaga w objętości ćwiczeń aktywujących wybiórczo mięśnie głębokie i ćwiczeń typowo siłowych wydaje się być tutaj złotym środkiem.

Podsumowując, osoby aktywne sportowo, które chcą uniknąć kontuzji, niewątpliwie powinny włączyć ćwiczenia kontroli motorycznej do ogólnego programu  treningowego.

IV. Bóle kręgosłupa - leczenie

Bóle kręgosłupa, zwłaszcza odcinka lędźwiowo-krzyżowego, są poważnym problemem dotyczącym większości z nas. Orthokine® (i odpowiednio dobrana, specjalistyczna rehabilitacja kręgosłupa) okazuje się być skutecznym sposobem walki z bólem poprzez likwidację procesu zapalnego. Leczenie preparatami Orthokine® ma charakter miejscowy, tzn. nie wywiera działania ogólnoustrojowego - nie niszczy błony śluzowej żołądka, nie wpływa na zwiększony czas krzepnięcia, jak to ma miejsce przy stosowaniu tradycyjnych niesterydowych leków przeciwzapalnych (np. diklofenak, Ketonal i inne).

Leczenie bólów kręgosłupa lędźwiowego Spine 2007 [4]

Prospektywne, randomizowane badanie metodą podwójnej ślepej próby u pacjentów z lędźwiową radikulopatią wykazało, że terapia Orthokine® stosowana zewnątrzoponowo okołonerwowo (ang. epidural perineural injection with a double-needle technique), krótkoterminowo była równie skuteczna, a długoterminowo wykazywała tendencję do wyższej skuteczności w porównaniu z serią zastrzyków z triymcinolonu (5mg lub 10mg). Iniekcje terapii Orthokine® od tygodnia dwunastego do końcowej oceny w tygodniu 22 wykazały wyższą skuteczność w skali VAS w porównaniu do obydwu grup, gdzie podawano triamcynolon. Terapia Orthokine® jest nową altrernatywą w leczeniu bólów kręgosłupa odcinka lędźwiowego.


Podsumowanie:
Badania kontrolowane wykazują, że biologiczna terapia Orthokine® jest skuteczną, o wysokim profilu bezpieczeństwa alternatywą dla aktualnie istniejących terapii. W żadnym z badań nie doszło do zakażeń lub wystąpienia poważnych zdarzeń niepożądanych.

Piśmiennictwo:
[1] Meijer H, et al. Inflamm Res. 2003; 52(10): 404-7.
[2] Wehling P, et al. BioDrugs. 2007; 21(5): 223-32.
[3] Baltzer AW, et al. Osteoarthritis Cartilage. 2009; 17: 152-60
[4] Becker C et al. Spine. 2007 sierpień 1;32(17):1803-8.

Proces przygotowania terapii Orthokine®  - Zobacz, jak wygląda proces przygotowania terapii Orthokine - kliknij tutaj   (System pobierania krwi EOT®II do przeprowadznie terapii Orthokine® stanowi produkt medyczny firmy Orthogen Lab Sevices GmbH, Deutschland.)

Wszystkie zabiegi wykonuję w komfortowych warunkach w krakowskiej placówce medycznej. Moi pacjenci zawsze pozostają pod indywidualną opieką wykwalifikowanych rehabilitantów. 

 

Na podstawie:

  • Hadała M. Funkcjonalny trening stabilizacji w dysfunkcji ruchu. Zasady i strategie dynamicznej kontroli ruchu według nowoczesnego modelu Kinetic Control, Praktyczna Fizjoterapia i Rehabilitacja 2011; 6, s. 52–6.
  • Hadała M. Stabilizacja centrum jako priorytet w rehabilitacji sportowca. Praktyczna Fizjoterapia i Rehabilitacja 2011; 9, s. 56–63.
  • Myers T. Taśmy Anatomiczne. 2010.
  • Adams M., Bofduk N., Burton K., Dolan P. Biomechanika bólu kręgosłupa. 2006
  • Jeśli chcesz umówić wizytę lub rehabilitację, kliknij tutaj lub zadzwoń +48501224884 Sport-Med Kraków 

 

Często wyszukiwane tematy:


dr Jan Paradowski ©
Umów wizytę Powrót

O autorze

Jan Paradowski - jest właścicielem Paradowski Medical Group sp. z o.o., która posiada placówkę medyczną Sport Med w Krakowie przy ulicy Miłkowskiego 11A i przy ul. Wrocławskiej 33. Bogate doświadczenie zagraniczne pozwoliło mu na stosowanie nowoczesnych metod, dostępnych w najlepszych światowych ośrodkach. Jako lekarz wypracował własne schematy leczenia terapiami biologicznymi, jak terapia PRP, czy terapia Orthokine. Wykonuje małoinwazyjne zabiegi operacyjne, jak artroskopia kolana, rekonstrukcja więzadła krzyżowego przedniego ACL i rekonstrukcja chrząstki stawowej, szycie i implanty łąkotek, a także chirurgia stopy, endoproteza biodra i endoproteza kolana. Jest ceniony również za serdeczne i pełne uwagi podejście do pacjentów.