Spis treści

1. Wstęp

W przeciwieństwie do większości chorób reumatologicznych, choroba zwyrodnieniowa stawów nie jest związana z nieprawidłowym funkcjonowaniem układu immunologicznego. Zwyrodnienie stawów jest skutkiem uszkodzenia chrząstki stawowej. Wraz ze zużywaniem się tkanki chrzęstnej pojawia się bolesność stawów i trudności z poruszaniem. Choroba zwyrodnieniowa stawów zwykle dotyczy stawów kolanowych, biodrowych, stawów dolnego odcinka kręgosłupa, szyi, palców i stóp. Schorzenie to zwykle rozwija się powoli, najczęściej dotyczy osób w średnim wieku. 

2. Jaka jest przyczyna choroby zwyrodnieniowej stawów?

W chorobie zwyrodnieniowej stawów chrząstka pokrywająca końce kości zużywa się wraz z upływem lat. W miejscu, które uprzednio zajmowała gładka chrząstka stawowa, umożliwiająca łatwe przemieszczanie się kości względem siebie, pojawia się wytarta, nieregularna tkanka. Ruchy w stawie stają się wówczas bolesne. Choroba zwyrodnieniowa pojawia się zwykle po wielu latach używania stawu. Dotyczy przede wszystkim osób w wieku średnim i starszych. Do czynników ryzyka rozwoju choroby zwyrodnieniowej stawów należą: otyłość, przebyte urazy stawów, występowanie tego schorzenia w rodzinie.

Po lewej prawidłowy staw kolanowy, po prawej staw objęty chorobą zwyrodnieniową - widoczna degeneracja chrząstki stawowej.

3. Jakie są objawy choroby zwyrodnieniowej stawów?

Do najczęściej występujących objawów choroby zwyrodnieniowej należą:

• ból
• obrzęk
• wzmożone ucieplenie
• sztywność

Choroba ta może zająć każdy staw naszego organizmu. Objawy mogą być dyskretne lub bardzo nasilone i prowadzące do upośledzenia sprawności. Staw objęty chorobą zwyrodnieniową może być bolesny. Ból często jest najsilniejszy rano i zmniejsza się pod wpływem wykonywania codziennej aktywności. Intensywny wysiłek fizyczny może powodować nasilenie bólu. Staw z chorobą zwyrodnieniową czasami wygląda na obrzęknięty. Wykonywanie ruchów takich jak zginanie, prostowanie czy rotacja często jest utrudnione. Luźne fragmenty chrząstki stawowej mogą zaburzać wykonywanie ruchów. Staw może się blokować, przeskakiwać i wydawać odgłosy „strzelania”.

4. Jak przebiega diagnostyka choroby zwyrodnieniowej stawów?

Lekarz specjalista reumatolog na pierwszej wizycie zbiera dokładny wywiad, przeprowadza badanie fizykalne oraz zleca badania dodatkowe, np. badania laboratoryjne i badania obrazowe. Podczas zbierania wywiadu chorobowego lekarz zapyta m.in. o przebyte urazy stawów, czas trwania objawów, związek bólu stawów z aktywnością fizyczną. Następnie lekarz zbada chory staw, szukając oznak ograniczenia ruchomości, zaniku mięśni, uszkodzenia więzadeł i ścięgien.

Do najczęściej wykonywanych badań dodatkowych w przypadku choroby zwyrodnieniowej należy zdjęcie rentgenowskie, które pozwala na ocenę rozległości uszkodzeń stawów, zwężenia szpary stawowej, erozji kości, obecności wyrośli kostnych i innych nieprawidłowości. 

5. Jakie są metody leczenia choroby zwyrodnieniowej stawów?

Metody leczenia choroby zwyrodnieniowej stawów można podzielić na niechirurgiczne i chirurgiczne. 

Metody niechirurgiczne pomagają w zachowaniu ruchomości stawów, zwiększeniu siły i zmniejszeniu bólu. Większość planów leczenia zachowawczego opiera się na zmianie stylu życia, przyjmowaniu leków oraz stosowaniu fizjoterapii. 

Zmiana stylu życia polega na odpowiedniej ilości odpoczynku oraz modyfikacji aktywności fizycznej tak, by unikać czynności wywołujących ból. Lekarz może zalecić rezygnację z ćwiczeń o dużej intensywności (takich jak aerobik, bieganie, skoki), na rzecz ćwiczeń o małej intensywności (takich jak rozciąganie, spacerowanie, pływanie, jazda na rowerze). U niektórych osób konieczne może być zmniejszenie masy ciała, zwłaszcza jeśli choroba zwyrodnieniowa dotyczy stawów kolanowych, biodrowych, skokowych lub stawów kręgosłupa. 

Do leków stosowanych w terapii choroby zwyrodnieniowej stawów należą między innymi niesteroidowe leki przeciwzapalne. W niektórych przypadkach lekarz może zalecić kortykosterydy, które działają silnie przeciwzapalnie i są wstrzykiwane bezpośrednio do stawu. Czasami zaleca się także przyjmowanie suplementów w postaci siarczanu chondroityny i glukozaminy. 

Odpowiednio dobrany program ćwiczeń fizycznych, fizjoterapia i terapia zajęciowa mogą pomóc w zwiększeniu elastyczności, poprawie zakresu ruchomości, zmniejszeniu bólu i wzmocnieniu stawu. Niekiedy konieczne jest stosowanie przyrządów takich jak orteza, szyna, bandaż elastyczny, kule lub chodzik. Ciepłe lub zimne okłady przykładane kilka razy dziennie do chorego stawu mogą przynosić ulgę w bólu. 

Jeżeli metody leczenia zachowawczego nie zmniejszają bólu lub z czasem przestają być skuteczne, należy rozważyć leczenie operacyjne. Decyzja o leczeniu chirurgicznym zależy od wieku pacjenta i stopnia jego aktywności, stanu chorego stawu oraz stopnia zaawansowania choroby zwyrodnieniowej. Do metod leczenia operacyjnego choroby zwyrodnieniowej stawów należą m.in.: 

• Artroskopia - Podczas zabiegu artroskopii lekarz wykorzystuje specjalne urządzenie zwane artroskopem, mające kształt cienkiej rurki. Artroskopia pozwala na usunięcie wyrośli kostnych, torbieli, luźnych fragmentów tkankowych z wnętrza stawu.

• Osteotomia - Osteotomia ma na celu korekcję ustawienia kości, by zmniejszyć obciążenie chorego stawu.

• Fuzja stawu (artrodeza) - artrodeza jest wykonywana poprzez połączenie dwóch końców kości, tak by usztywnić staw. 

• Endoprotezoplastyka - Podczas endoprotezoplastyki lekarz usuwa części kości i zastępuje je elementami z metalu lub tworzywa sztucznego. 

Jeżeli występują u Ciebie dolegliwości, takie jak: ból stawów, ograniczenie ruchomości stawów lub ich obrzęk i zaczerwienienie, koniecznie skonsultuj się ze specjalistą reumatologiem z naszej placówki.