Spis treści

1. Wstęp

2. Skąd bierze się ból kolana?

3. Kogo dotyczy choroba zwyrodnieniowa?

4. Przyczyny artrozy kolana

5. Objawy artrozy kolana

6. Jak można zdiagnozować artrozę kolana?

7. Sposoby leczenia artrozy kolana

Wstęp

Artroza - co to jest?

Artroza, czyli zwyrodnienie stawów (choroba zwyrodnieniowa stawów, zwyrodnienie wielostawowe) to najczęstsze schorzenie układu ruchu. Zwyrodnieniowa choroba stawów może być pierwotna (związana z wiekiem) i wtórna, np. wywołana przez reumatoidalne zapalenie stawów (potocznie "reumatyzm"). Może dotyczyć różnych lokalizacji - często występuje choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa, kolan, bioder.

 Ból kolana to najczęściej choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego. Choroba zwyrodnieniowa kolana dotyczy milionów osób na całym świecie. Nie zawsze konieczna jest endoproteza! Istnieją skuteczne metody leczenia zwyrodnienia stawu kolanowego, które eliminują przyczyny i dolegliwości. Najlepsze efekty można osiągnąć dzięki terapii Orthokine ®.  Ośrodek medycyny regeneracyjnej SPORT-MED (dr Jan Paradowski) wprowdził również do leczenia Terapię Komórkami Macierzystymi (MSC - Mesenchymal Stem Cells). Najważniejszą sprawą dla każdego chorego jest poznanie przyczyny i objawów choroby stawu kolanowego oraz możliwości jej leczenia. Gdy okaże się, że zabieg operacyjny jest jednak konieczny, wykonamy go w sposób małoinwazyjny lub w ostateczności dobierzemy odpowiednią endoprotezę kolana. Dlatego przeczytaj artykuł i dowiedz się więcej o zwyrodnieniu stawu kolanowego. 

Skąd się bierze ból kolana?

Kogo dotyczy choroba zwyrodnieniowa?

Przyczyny artrozy kolana

• Wiek - zdolność chrząstki do regeneracji zmniejsza się wraz z biegiem lat. Wzrasta natomiast ilość cykli pracy stawu, sumują się mikroprzeciążenia, a czasami też większe urazy.
• Nadwaga - nadmierna masa ciała zwiększa obciążenia stawu kolanowego. Każdy zbędny kilogram sprawia wrażenie dodatkowych 3 - 4 kilogramów dla kolan. Patologiczna tkanka tłuszczowa produkuje ponadto substancje, które drogą krwi dostają się do stawu i powodują jego uszkodzenie.
• Miażdżyca naczyń (gorsze ukrwienie warstwy podchrzęstnej kości, zawały kości),
• Cukrzyca
• Zaburzenia hormonalne - udowodniono, że mniejszenie masy ciała o 5 kg potrafi zmniejszyć dolegliwości bólowe nawet o 50%.
• Dziedziczenie - czynniki genetyczne odgrywają istotną rolę w rozwoju choroby zwyrodnieniowej. Występowanie artrozy lub choroby reumatoidalnej u rodziców znacznie zwiększa ryzyko wystąpienia choroby u pacjenta. Dziedziczenie może dotyczyć także np.  nieprawidłowej osi („skrzywienia”) kończyny, co powoduje przeciążenie danego przedziału kolana i rozwój zmian zwyrodnieniowych. Tak się dzieje w przypadku kolana koślawego lub szpotawego. 
• Płeć - kobiety po 55 roku życia są bardziej narażone niż mężczyźni w tym samym wieku. Wpływ mają m.in. czynniki hormonalne.
• Urazy i przeciążenia - na ogół urazy zależą od typu wykonywanej pracy danej osoby. Ludzie wykonujący zawody, które wymagają: klękania, kucania lub podnoszenia ciężarów są bardziej narażeni na rozwój zmian zwyrodnieniowych z powodu częstego, nieprawidłowego obciążania i nacisku na powierzchnie stawowe.
• Sport - wyczynowi sportowcy, zwłaszcza uprawiający takie dyscypliny jak: piłka nożna, tenis, koszykówka czy sprinterzy, są obarczeni większym ryzykiem rozwoju choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego. Dużą grupę moich pacjentów stanowią też osoby uprawiające sport rekreacyjnie, często jednak bardzo intensywnie. Wśród nich biegacze mają najczęściej problemy z kolanami (i stopą). Oznacza to, że sportowcy powinni stosować wszelkie środki zapobiegawcze, aby uniknąć urazów i przeciążeń. Wiele można osiągnąć stosunkowo prostymi środkami. Ważne jest, aby pamiętać o regularnych i umiarkowanych ćwiczeniach wzmacniających i rozciągających. W rzeczywistości to właśnie słabe mięśnie okolicy kolana zmniejszają jego stabilność i prowadzą do szybszego „wycierania” chrząstki, a następnie zmian zwyrodnieniowych. Niewłaściwie trenowane mięśnie łatwo ulegają też przykurczom, generując  przeciążenia w ścięgnach, entezach (przyczepach do kości) i więzadłach. Zaburzona w ten sposób biomechanika stawu przyspiesza „zużycie” jego elementów. Konieczny jest prawidłowy trening, regeneracja po wysiłku, dieta, czasami suplementy diety i iniekcje dostawowe specjalnych preparatów (kwas hialuronowy, osocze bogatopłytkowe PRP, Orthokine).
• Inne przyczyny - osoby, u których występuje reumatoidalne zapalenie stawów, czyli drugi najczęstszy rodzaj zapalenia stawów, są bardziej narażone na rozwój zmian zwyrodnieniowych. U tych pacjentów konieczne jest prawidłowe leczenie choroby podstawowej u reumatologa, a także wielokierunkowe postępowanie ortopedyczne. Także ludzie z pewnymi zaburzeniami metabolicznymi  (wynikającymi np. z nadmiaru żelaza lub hormonu wzrostu) lub tkanki łącznej (np. HKS – hipermobilność konstytucjonalna stawów), są obarczeni wyższym ryzykiem choroby zwyrodnieniowej stawów. Krew wewnątrz stawu mocno uszkadza chrząstkę, dlatego hemofilia może doprowadzić do ciężkiego zniszczenia i konieczności endoprotezoplastyki.

Objawy choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego

Objawy zwyrodnienia kolana

• ból kolana, który wzmaga się podczas aktywności (np. ból kolana przy klękaniu), a zmniejsza się podczas odpoczynku. Spowodowany jest odsłonięciem wolnych zakończeń nerwowych warstwy podchrzęstnej kości przez uszkodzoną chrząstkę
• obrzęk kolana
• uczucie ciepła w stawie
• sztywność w kolanie, zwłaszcza rano lub po dłuższej chwili bezruchu, np. po siedzeniu w biurze lub przed telewizorem
• zmniejszenie zakresu ruchomości stawu kolanowego (ang. ROM – Range of Motion), przez co trudno jest np. wstać z krzesła lub wysiąść z samochodu. Utrudnione jest korzystanie ze schodów, potem nawet spacerowanie
• skrzypienie, chrupanie i trzaski w kolanie, zwłaszcza w wyniku nagłego ruchu kolanem 
• wiele osób mówi również, że zmiany pogody wpływają na stopień bólu kolana i problemy w jego funkcjonowaniu.

Jak można zdiagnozować chorobę zwyrodnieniową stawu kolanowego?

• RTG, które pokaże stopień zaawansowania zmian kostnych, m.in.: zwężenie szpary stawowej, osteofity ( wyrośla kostne ), sklerozytacje podchrzęstne, zaostrzenie wyniosłości międzykłykciowej, nieprawidłową oś kończyny
• USG – kliknij tutaj aby dowiedzieć się więcej
• MRI - rezonans magnetyczny – wykonywany najczęściej, gdy RTG i USG nie dają jasnej przyczyny bólu stawu. 
• Badanie krwi - w celu wyeliminowania innych przyczyn dolegliwości, takich jak choroby reumatoidalne, borelioza itd.

Jakie są sposoby leczenia choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego?

Zwyrodnienie stawu kolanowego - leczenie zachowawcze (nieoperacyjne)

• Obniżenie masy ciała. U osób cierpiących na zwyrodnienie stawu kolanowego leczenie domowe w postaci zmiany nawyków żywieniowych jest równie istotne, co leczenie farmakologiczne. Utrata nawet kilku kilogramów może znacząco zmniejszyć ból kolana.
• Zwyrodnienie stawu kolanowego - Ćwiczenia. Wzmacnianie i rozciąganie mięśni wokół stawu kolanowego powoduje większą stabilność, prawidłową biomechanikę i zmniejsza ból i inne dolegliwości będące skutkiem choroby kolan.
• Leki przeciwbólowe i leki przeciwzapalne. Na rynku dostępnych jest wiele leków z grupy NLPZ (Niesterydowe Leki PrzeciwZapalne) - na receptę (jak ketoprofen lub diclofenak) oraz dostępnych bez recepty (ibuprofen). Pomagają zmniejszyć stan zapalny i dolegliwości bólowe. Trzeba jednak pamiętać, że nie wolno stosować leków przeciwbólowych więcej niż 10 dni bez konsultacji z lekarzem. Biorąc je dłużej, zwiększa się prawdopodobieństwo wystąpienia działań niepożądanych. Do najważniejszych należą:
  • krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego (żołądek, dwunastnica) – zwłaszcza w USA, gdzie dostępność do leków z grupy NLPZ jest duża, a do lekarzy mniejsza, krwawienia stały się częstą przyczyną zgonów.
  • Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy (niszczenie błony śluzowej żołądka przez kwas solny zawarty w soku żołądkowym)
  • Zapalenie błony śluzowej żołądka i dwunastnicy
  • Obniżenie krzepliwości krwi (możliwość krwawień)
  • Uszkodzenie nerek
  • Uszkodzenie szpiku kostnego

• Zastrzyk w kolano z kortykosteroidów, tzw. blokada sterydowa do kolana (zwyrodnienie stawu kolanowego - zastrzyki) – steroidy działają silnie przeciwzapalnie i niwelują ból. Niestety wywierają bardzo negatywne działania ogólnoustrojowe (m.in. zaburzenia hormonalne, cukrzycę) oraz miejscowe (nieodwracalne uszkodzenie chrząstki stawowej!). Ta forma terapii powinna być więc zarezerwowana tylko dla pacjentów, którzy w krótkim czasie poddadzą się operacji endoprotezy kolana (alloplastyki stawu kolanowego). Alternatywą jest terapia Orthokine, która działa silnie przeciwzapalnie, ale bez efektów ubocznych.
• Ultrasonografia interwencyjna – ostrzyknięcie rejonów objętych chorobą odpowiednim lekiem, pod kontrolą USG. Wysoko skuteczna forma terapii. Wymaga dużej sprawności i doświadczenia od ortopedy. Dowiedz się więcej o USG interwencyjnym – kliknij tutaj
• Iniekcje kwasu hialuronowego, tzw. wiskosuplementacja. Kwas hialuronowy podawany w iniekcjach do kolana zwiększa lepkość płynu stawowego, a tym samym jego właściwości smarne. Zmniejszamy tarcie między powierzchniami chrząstek, ból kolana, trzeszczenia i uczucie sztywności,  niejednokrotnie poprawiamy także zakres ruchomości. 
• Tabletki z glukozaminą, kolagenem, chondroityną. W przypadku schorzeń takich jak choroba zwyrodnieniowa stawów dieta z uwzględnieniem suplementów teoretycznie może przynieść korzyści. Badania nie udowodniły ich skuteczności, choć są mocno rozpowszechnione.
• Maści przeciwzapalne – np. Voltaren, Reparil, Fastum, Ketonal. Stosowane zewnętrznie mogą przynieść czasową poprawę. Ich działanie jest jednak znacznie ograniczone przez słabe przenikanie w głąb stawu przez barierę skóry, tkanki podskórnej, powięzi itd. Lepszą penetrację leku, dzięki liposomalnej strukturze,  umożliwiają takie spray'e, jak Diky 4% czy Ketospray forte.
• Stabilizatory i ortezy stawu kolanowego. Polecane są głównie w uszkodzeniu więzadła krzyżowego przedniego ACL lub innych więzadeł. Pomagają zachować lepszą stabilność kolana, przeciwdziałając tym samym dalszym uszkodzeniom chrząstki i łąkotek.
• Fizjoterapia. Bardzo istotna część procesu terapeutycznego. Często konieczne są ćwiczenia wzmacniające i rozciągające. Masaże, terapie manualne wykonywane przez doświadczonego rehabilitanta są najważniejsze. Fizykoterapia (np. krioterapia, ultradźwięki, jonoforeza czy prądy TENS) działa wspomagająco. Skuteczna może okazać się także akupunktura, która w Niemczech stosowana jest już w codziennie praktyce szpitalnej. Fizjoterapeuta nauczy cię również sposobów na wzmocnienie siły mięśni i zwiększenie elastyczności stawów w warunkach domowych. Wskaże również, w jaki sposób wykonywać podstawowe czynności codzienne bez obciążania kolan. W swojej praktyce współpracuję na co dzień z wysokiej klasy rehabilitantami. Dzięki wielokierunkowemu, indywidualnie dobranemu podejściu do pacjenta, uzyskujemy dobre wyniki naszej pracy.

Leczenie operacyjne ("zabiegi na kolano")

• Artroskopia – małoinwazyjny zabieg endoskopowy. Umożliwia bezpieczną naprawę większości struktur wewnątrzstawowych. Z dwóch kilkumilimetrowych nacięć skóry z przodu kolana wprowadzamy podłużną kamerę i narzędzia do wnętrza kolana. Procedura ta jest często wykonywana u sportowców (skomplikowane rekonstrukcje więzadłowe, rekonstrukcje chrząstki, szycie łąkotki) oraz w przypadku stosunkowo młodych pacjentów z początkiem artrozy (na ogół przed 60 rokiem życia). W pierwszym przypadku umożliwiamy powrót do wyczynowego sportu w krótkim czasie, w drugim dajemy szansę na zmniejszenie dolegliwości i odsunięcie w czasie lub ominięcie konieczności wykonania endoprotezy. 

• Osteotomia - procedura przecięcia kości, korekcji osi kończyny i zespoleniu kości. Odciążamy w ten sposób chory przedział kolana, najczęściej przyśrodkowy (to on właśnie najczęściej ulega uszkodzeniu). Osteotomia często jest zalecana, gdy doszło do złamania kości w okolicy kolana (np. złamania bliższego końca kości piszczelowej) i nie zostało ono właściwie wyleczone. Powodzenie takiej operacji jest mocno uzależnione od prawidłowej kwalifikacji pacjenta i prawidłowego przeprowadzenia samego zabiegu. Zaletą jest (czasowe) ominięcie alloplastyki, wadą konieczność długiego unieruchomienia w gipsie, aby umożliwić zrost kostny.

• Endoproteza stawu stawu kolanowego (alloplastyka stawu kolanowego, endoprotezoplastyka, potocznie "wymiana stawu kolanowego") - to duży zabieg chirurgiczny, w którym wycinamy końce stawowe kości wg odpowiedniej techniki, a następnie osadzamy na nich metalowe elementy endoprotezy (z tzw. cementem kostnym lub jedynie mechanicznie). Nowe powierzchnie stawowe tworzą tzw. wkładki: polietylenowe, ceramiczne lub metalowe. Wymiana może obejmować jedną część kolana (przedział przyśrodkowy) lub całe kolano. Celem operacji jest przywrócenie większej ruchomości i wyeliminowanie bólu. Tak też się dzieje w większości przypadków. Jest to jednak duży i obciążający zabieg operacyjny, do którego trzeba być dobrze przygotowanym. Powikłania, choć rzadkie, bywają bardzo groźne (m.in. infekcje kostne, obluzowania protezy, powikłania zatorowo-zakrzepowe). Dlatego też alloplastyka stawu kolanowego powinna być zarezerwowana dla osób powyżej 55 roku życia, z ciężką chorobą zwyrodnieniową stawu, u których prawidłowe i intensywne leczenie zachowawcze (w tym terapia Orthokine) nie przyniosło oczekiwanych efektów. Do operacji nie możemy bezpiecznie zakwalifikować osób w mocno podeszłym wieku, z zaawansowaną niewydolnością krążenia lub oddechową, zaburzeniami hormonalnymi (głównie dotyczącymi tarczycy), po udarze mózgu lub z innymi poważnymi schorzeniami internistycznymi. Tym osobom proponujemy intensywne postępowanie zachowawcze. Jednak mimo pewnego ryzyka ogólne wyniki przeprowadzania zabiegów wszczepienia endoprotezy są w ostatnich latach bardzo dobre.

• Zobacz film wyjaśniający molekularne podłoże choroby zwyrodnieniowej i działanie terapii Orthokine® - kliknij tutaj
• Przeczytaj wywiad z dr. Janem Paradowskim z Gazety Wyborczej o leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów i bólu kręgosłupa – kliknij tutaj