Rehabilitacja stawu skroniowo-żuchwowego

Spis treści:

1. Etiologia
2. Anatomia
3. Mechanika stawu skroniowo-żuchwowego
4. Przyczyny dolegliwości bólowych i/lub ograniczenia ruchomości.
5. Objawy
6. Rehabilitacja
7. Autoterapia

Etiologia

Zaburzenia w obrębie stawów skroniowo-żuchwowych TMJ maja wieloczynnikową etiologię, jest bardzo częstym problemem dotykajacym do 33% populacji. Zaburzenia TMJ  najczęściej obserwuje się wśród pacjentów między 20 a 40 rokiem życia,  szczególnie wśród kobiet w okresie wczesnej dorosłości. Dysfunkcje stawów skroniowo-żuchwowych postrzegane są jako powtarzajace się zaburzenia mięśniowo-szkieletowe w trakcie ruchu żucia.

Anatomia - budowa stawu skroniowo żuchwowego

Staw skroniowo-żuchwowy tworzy jednostkę funkcjonalą z obszarem czaszkowo-szyjnym, twarzoczaszką i układem nerwowym. Staw jest dwujamowym, kulistym, sprzężonym  i symetrycznym stawem twarzoczaszki. Głowa stawowa utworzona jest przez powierzchnię stawową głowy żuchwy i panewkę, stanowi przedni odcinek dołu żuchwowego i guzek stawowy wyrostka jarzmowego kości skroniowej. Pomiędzy powierzchniami stawowymi, króre pokryte są chrząstką włóknista znajduje się krążek stawowy dzielący jamę stawową na dwie części.

Krążek stawowy zbudowany jest z tkanki włóknistej. Kształtem przypomina owalną płytkę, cienką po środku, grubszą na obwodzie zrośniętą  luźną torebką stawową,  dzięki której w trakcie otwierania ust możliwe jest wysuwanie się głowy żuchwy do przodu z dołka na guzie stawowym.      Staw wzmacniają więzadła poboczne, rylcowo-żuchwowe i klinowo-żuchwowe. Pod względem anatomiczno-strukturalnym do obszaru czaszkowo-żuchwowego zaliczamy:

• mięsień skrzydłowaty boczny
• mięsień skrzydłowaty przyśrodkowy
• mięsień skroniowy
• mięsień żwacz

Funkcjonalnie dołączamy mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy oraz mięśnie podgnykowe i nadgnykowe.

Unerwienie pochodzi od nerwu żwaczowego i uszno-skroniowego gałęzi nerwu żuchwowego (V3).

Mechanika stawu skroniowo-żuchwowego

Ruchy w stawach skroniowo-żuchwowych zależne są od budowy stawu, współpracy mięśni i obu szeregów zębów. Ruchy w obu stawach odbywajaą się zawsze równocześnie. Dzięki  możliwości wielokierunkowego ruchu możemy wyróżnić:

• wysuwanie i cofanie żuchwy (ruchy ślizgowe)
• opuszczanie i podnoszene żuchwy (ruchy otwierania i zamykania ust- ruchy zawiasowe)
• ruchy boczne ( żucie)

Plastyczność stawów TMJ jest osobniczo zmienna i związana jest z budową uzebienia i rodzajem zwarcia. Stawy stanowią najbardziej plastyczną część układu, która dzięki przebudowie dostosowuje się do warunków w odróżnieniu do zębów, które takiej możliwości nie mają.  Nieprawidłowości stawów skroniowo-żuchwowych, współdziałanie z drugą stroną i różne pozycje głowy zmieniają działanie mechaniczne stawów.

Przyczyny dolegliwości:

• Anomalie anatomiczne
• Przemieszczenie dysku stawowego z odprowadzeniem lub bez odprowadzenia
• Nadmierna lub zbyt mała ruchomość
• Bruksizm (zgrzytanie, zaciskanie zębów)
• Zaburzenia okluzji (zgryzu), braki w uzębieniu
• Zwichnięcie
• Choroby zwyrodnieniowe (zwyrodnienie stawu skroniowo-żuchwowego)
• Ostre stany zapalne błony maziowej stawu lub torebki stawowej
• Zesztywnienie stawu
• Reumatoidalne zapalenie stawów
• Zaburzenia funkcji mięśni narządu żucia
• Zmianu nowotworowe (łagodne lub złośliwe)
• Dolegliwości przeniesione z innych okolic lub narządów ( odcinek szyjny, okolice czaszki, oczu, uszu, jamy ustnej lub innych struktur twarzoczaszki)
• Nieprawidłowe nawyki ustne (obgryzanie paznokci)

Objawy:

Dysfunkcje w obrębie górnego odcinka szyjnego mogą objawiać się dolegliwościami bólowymi w tej samej okolicy, co dolegliwości ze stawu skroniowo-żuchwowego (część czołowa, tylna część oczodołu, część skroniowa oraz potyliczna). Dolegliwości bólowe moga rownież promieniować do okolicy przedusznej i wzdłuż żuchwy.

Głównymi objawami dolegliwości są:

• Trzeszczenie, trzaski (przy otwieraniu i zamykaniu jamy ustnej)
• Zgrzytanie i skrzypienie
• Ból o różnym nasielniu (tępy, piekący, uczucie ucisku, pulsujący)
• Zablokowanie stawu
• Ograniczenie i trudności w wykonywaniu ruchów dolną szczęką
• Dolegliwości bólowe bezpośredniej okolicy stawu, okolic szyi i głowy
• Bóle głowy, szyi
• Szumy uszne, zawroty głowy

Kiedy lekarz/ stomatolog powinien skierować osobę do Fizjoterapeuty?

Odcinek szyjny:

• Bóle odcinka szyjnego
• Bóle głowy pochodzenia szyjnego ( ból wywołany palpacją odcinka szyjnego)

Postawa:

• Nadmierne wysunięcie głowy do przodu
• Objawy nasilają się w czasie przyjmowania nieprawidłowej postawy
• Pacjent nie uzyskał poprawy w czasie terapii innej niż fizjoterapia

Przygotowanie do operacji w celu zmniejszenia objawów, nauka ćwiczeń pooperacyjnych, mobilizacja blizny, zmniejszanie obrzęków limfatycznych oraz rozluźnianie mięśniowo-powięziowe.

Rehabilitacja

Terapia stawu skroniowo-żuchowego to proces na który składają się działania fizjoterapeutyczne połączone z autoterapią. Podstawę terapii tworzy  proces badania z jego wynikami i hipotezami. W zależności od mechanizmu bólowego należy zastanowić się czy będziemy pracować rękami, technikami czy też kombinacją dwóch.  Przy wyborze i wykonaniu technik unikać   należy niekorzystnych efektów terapii takich jak wmożony ból, nasilenie objawów stanu zapalnego czy opóżnienie procesu leczenia.

Stawy skroniowo-żuchwowe zależą funkcjonalnie i artrokientycznie od funkcji sąsiedniego stawu,z tego powodu zawsze badamy objawy po obu stronach. Jako techniki terapii stosuje się:

Moblizacja stawu skroniowo-żuchwowego to technika polegająca na biernym ruchu kompleksu stawowego z wykorzystaniem odpowiedniej prędkości i amplitudy, której zadaniem jest przywrócenie ruchu, funkcji lub zmniejszenie bólu. Mobilizacja stawu TMJ wykorzystuje trakcje i translacje z dodaniem ruchów oscylacyjnych  w celu zmniejszenia ciśnienia wewnątrzstawowego

Mobilizacja tkanek miękkich na celu ma zmniejszenie bólu, zwiększenie długości mięśnia, wyrównanie napięci mięśniowego, likwidacja zrostów, poprawa ukrwienia i funkcji mięśnia.

Terapia punktów spustowych to skuteczna metoda leczenia bólu mięśniowo-powięziowego, skupiająca się na najmniejszych zmianach w obrębie tkanki miękkiej. Do przyczyn powstawania punktów spustowych zaliczyć możemy przeciążenia mięśnia w wyniku niedokrweinia, ostre naciągnięcia, powtarzany uraz czy wzmorzone napięcie. Celem terapii jest zmniejszenie bólu, poprawa elastyczności tkanki, obniżenie napięcia mięśniowego i poprawa zakresu ruchu.

Manipulacja jest rodzajem ruchu biernego stawu, przy użyciu szybkiego pchnięcia z niską amplitudą, ukierunkowana na dany segment, często technice towarzyszy kliknięcie (trzask). Technika ma wpłynąć na uśmierzenie bólu mięśniowego, odblokowanie stawów i poprawę zakresu ruchomości stawu.

Kinesiology Taping czyli plastrowanie dynamiczne, oddziaływanie sensoryczne taśmy na organizm w celu pobudzenia możliwości kompensacyjnych organizmu. Celem aplikacji w przypadku dysfunkcji stawy skroniowo-żuchwowego to redukcja bólu i obrzęku.

Autoterapia

• Unikanie skrajnych ruchów szczęki-  czyli szerokie otwieranie ust (ziewanie, żucie twardych pokarmów, nie krzyczeć)
• Nie należy opierać się podbródkiem na dłoniach, przyjmowanie prawidlowej pozycji ciała
• Unikać zaciskania zębów- ćwiczeniem może być umieszczenie swojego języka między zębami i kontrolowanie zacisku.

Ćwiczenia:

1. Umieść kciuk pod brodą, otwórz usta powoli obniżając swoją dolną szczękę w kierunku oporu jaki aplikuje kciuk. Trzymaj usta w pozycji otwartej przez 3 do 6 sekund, a nastepnię zamknij usta powli.
2. Trzymaj język na podniebieniu, powoli otwieraj i zamykaj szczęki.Powtórz ćwiczenie kilka razy.
3. Otwórz usta i umieść ołówek pomiędzy zębami, wykonaj ruch przesunięcia szczęki do boku, powtórz ćwiczenie kilka razy, a następnie należy wybrać grubszy obiekt i kontynuować ćwiczenie. Podobne ćwiczenie należy wykonać w kierunku do przodu (wysunięcie szczęki).